İŞVERENİN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUN’UNA GÖRE KURULOLUŞTURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

ÖZ

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 22’inci maddesine göre Kanun kapsamında bulunan bütün işyerleri kamu ve özel sektör ayrımı olmaksızın iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmakla yükümlüdür. Söz konusu yükümlülüğünün usul ve esasları 18.01.2013 tarihli ve 28532 sayılı Resmi Gazetede yayımlananİş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmeliğinde (İSGK Yön.) düzenlenmiştir.
Anahtar Sözcükler: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Oluşturma Yükümlülüğü, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Kurul Oluşturma Yükümlülüğü,

GİRİŞ

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 22’inci maddesine göre elli ve daha fazla çalışanı olan ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı bütün işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak zorunludur. İş sağlığı ve güvenliği kuruluna işveren veya işveren vekili başkanlık ederken genel itibariyle kurul faaliyetleri iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından yürütülmektedir.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULU OLUŞTURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında olan, elli ve daha fazla çalışanı bulunan ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı bütün işyerleri iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak zorundadır.6331 sayılı Kanunu’nun 4857 sayılı İş Kanunu’ndan farklı olarak iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma zorunluluğunun sınırlarını çizerken “sanayiden sayılma” şartını kaldırmış, elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu, altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı bütün işyerlerine iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturma zorunluluğu getirmiştir (http:// www.recepguner.com/index.php/kurulu-olusturmak/)


İşveren kendilerine bağlı, fabrika, müessese, işletme veya işletmeler grubu gibi birden çok işyeri bulunduğu hallerde elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu her bir işyerinde ayrı ayrı kurul kurmalıdır.İşverenin birden fazla iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturması durumunda kurullar arasında koordinasyon ve bilgi alış verişi sağlanmalıdır.İşverenbirden çok işyerinin her birinde kurulacak kurulların çalışma usullerini düzenlemek, iş ve görüş birliğini sağlamak amacıyla bu işyerlerine ait iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporların, en az üç ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarca incelenmesini sağlamakla yükümlüdür. İşveren söz konusu raporları göz önünde tutarak alınması gereken tedbirleri tespit etmek ve uygulanmasını sağlamakla sorumludur (İSGK Yön. m.5).

ALT İŞVEREN İLE BERABER KURUL OLUŞTURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ

6 aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinden çalışan sayısı ellinin üzerinde olanlar kurul oluşturmakla yükümlüdür. Eğer hem asıl işverenin hem de alt işverenin çalışan sayısı ellinin altında ama her ikisinin toplam çalışan sayısı ellinin üzerindeyse beraberce kurul oluşturulur. Asıl işveren ve alt işverenlerinin kurul oluşturma usulü şu şekildedir;

• Asıl işveren ve onun alt işvereni tarafından ayrı ayrı kurul oluşturulmuş ise, faaliyetlerin yürütülmesi ve kararların uygulanması konusunda iş birliği ve koordinasyon asıl işveren durumunda olan asıl işveren tarafından sağlanır.
• Asıl işveren  tarafından kurul oluşturulmuş ise, kurul oluşturması gerekmeyen alt işveren, koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.
• İşyerinde kurul oluşturması gerekmeyen asıl işveren, alt işverenin oluşturduğu kurula iş birliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar.
• Kurul oluşturması gerekmeyenasıl işveren ve onun alt işverenin toplam çalışan sayısı elliden fazla ise, koordinasyonu asıl işveren tarafından yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve onun alt işvereni tarafından birlikte bir kurul oluşturulur.

Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması halinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirmek zorundadır. Yapılacak olan bilgilendirme sadece sözlü olarak yeterli olmayacaktır ispat yükümlülüğü açısından tutanak ile yazılı hale getirilmesi çok daha uygundur.

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULUNUN YAPISI

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmeliği’nin 6’ıncı maddesine göre iş sağlığı ve güvenliği kurulu aşağıdaki kişilerden oluşur;

• İşveren veya işveren vekili
• İş Güvenliği Uzmanı
• İşyeri Hekimi
• İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi,
• Bulunması halinde sivil savunma uzmanı,
• Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta,
• Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci.

İşyerinde kurula işveren veya işveren vekili   başkanlık eder.  İşyerinde birden fazla iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi istihdam edilmesi durumunda kurulda görev alacak işyeri hekimi ile işyerinin tehlike sınıfına uygun olma şartıyla iş güvenliği uzmanı işveren veya işveren vekilince seçilerek kurulda görevlendirilir (İSGK m.6/4). Bulunması halinde kurulda yer alacak formen, ustabaşı veya usta yedeğiyle beraber o işyerinde aynı görevi yürütenlerin yarıdan fazlasının katılacağı toplantıda açık oyla seçilir. Seçimle belirlenememesi halinde işveren veya işveren vekili tarafından yedeğiyle beraber atanır (İSGK m.6/5). Aynı şekilde kurulda yer alacak olan çalışan temsilcisinin de yedeği belirlenir. Kalan üyeler işveren veya işveren vekilince atama yoluyla belirlenir (İSGK m.6/3). İş sağlığı ve güvenliği kurulunun sekretarya işleri bulunması durumunda iş güvenliği uzmanınca yürütülür.  İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul sekretaryası; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi tarafından yürütülür (İSGK m.6/4).
Kurul faaliyetlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için yukarıda saymış olduğumuz iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve yedeklerine aşağıdaki asgari konuları kapsayan eğitimlerin verilmesi gerekmektedir (İSGK m.7/1); ü  Kurulun görev ve yetkileri,

• İş sağlığı ve güvenliği konularında ulusal mevzuat ve standartlar,
• Sıkça rastlanan iş kazaları ve tehlikeli vakaların nedenleri,
• İş hijyeninin temel ilkeleri,
• İletişim teknikleri,
• Acil durum önlemleri,
• Meslek hastalıkları, ü İşyerlerine ait özel riskler, ü Risk değerlendirmesi.

Yukarıda sıralamış olduğumuz eğitimlerin iş sağlığı ve güvenliği kurul üyelerine ve yedek üyelere verilmesinden işveren veya işveren vekili sorumludur. İşyerinde alt işveren ile beraber iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulmuşsa söz konusu eğitimlerden her iki işveren beraber sorumludur (İSGK m.7/2).

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİ

İş sağlığı ve güvenliği kurulunun görevlerinden birisi işyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönerge taslağı hazırlamaktır (İSGK m.8.1.a.). İş sağlığı ve güvenliği yönergesi işyerinin uygulama faaliyetlerinde kullanılan, makine, ekipman ve diğer çalışma araçlarını kullanırken veya iş sahası içinde bulunulan zaman içinde, çalışanlarımızın sağlık ve güvenlik içerisinde, işçi sağlığı ve iş güvenliği kurallarını bilerek ve bunları uygulayarak çalışmalarını sağlamak için hazırlanır. Kurul iç yönerge taslağını hazırlar ve işveren veya işveren vekilinin onayına sunar. Kurul iç yönerge taslağının kabul edilmesi halinde yönergenin uygulanmasını izler, izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken tedbirleri belirler ve kurul gündemine alır. Kurul iç yönerge hazırlanın yanında İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara rehberlik yapmak, işyerinde mevcut tehlikeleri ve bu tehlikelere karşı alınmış olan önlemlerin yeterliğini denetlemek, gerekmesi durumunda ek tedbirleri belirlemek ve işveren veya işveren vekilini durumla ilgili olarak bilgilendirmekle sorumludur (İSGK m.8.1.b-c). İş sağlığı ve güvenliği kurulu iç yönergenin yanı sıra  işyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmakla yükümlüdür (İSGK m.8.1.h). Özellikle önleme politikasının ve iç yönergenin birbiriyle uyumlu olması iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi hususunda son derece önemlidir. İş sağlığı ve güvenliği kurulunun planlama, programlama ve uygulama yükümlülüklerinden ayır yapılan faaliyetleri değerlendirme sorumluluğu da mevcuttur. Bu kapsamda iş sağlığı ve güvenliği kurulu her yıl yapmış olduğu çalışmalarla ilgili yıllık bir değerlendirme raporu hazırlamalıdır.  Raporda o yıl içinde yürütülen iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları, yürütülen faaliyetlerin yerindeliği ve alınan önlemlerin yeterliliği değerlendirilir ve elde edilen tecrübeler ışığında ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususlar belirlenerek işveren veya işveren vekiline yapılması gerekenler ile ilgili teklifte bulunulur (Kurul Yön.
m.8.1.g). İş sağlığı ve güvenliği kurulu işyerinin normal akışı içerisinde mal veya hizmet üretiminde alınacak önlemlerin yanı sıra işyerinde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamalı ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmelidir (İSGK m.8.1.e). İş sağlığı ve güvenliği kurulu işin normal akışı dışında işyerinde yangın, doğal afet, sabotaj ve benzeri tehlikeler için alınan tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemekle de sorumludur (İSGK m.8.1.f).
İş sağlığı ve güvenliği kurullunun çalışanların eğitimi konusunda planlama, hazırlama ve uygulama safhalarında aktif görevleri bulunmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği kurulu işyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak ve işveren veya işveren vekilinin onayına sunmakla görevlidir.  İş sağlığı ve güvenliği kurulu yapılan plan ve program kapsamında çalışanların eğitimin programlarının uygulanmasını izlemeli ve eksiklik görülmesi halinde geri bildirimde bulunması gerekmektedir (İSGK m.8.1.d).
6331 sayılı İş Sağlığı ve Kanunu’nun 14’üncü maddesi kapsamında bütün işyerleri kendi bünyesinde meydana gelen iş kazalarını ve meslek hastalıklarını Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirmekle, kayıt altına almakla, söz konusu durumlarla ilgili gerekli incelemeleri yapmak ve raporlamakla yükümlüdür. Bu kapsamda iş sağlığı ve güvenliği kurulu iş kazlarını ve meslek hastalıklarını bunların yanı sıra işyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları incelemek, raporlamak ve gereken önlemleri işveren veya işveren vekiline bildirmekle görevlidir (İSGK m.8.1.ç). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 13’üncü maddesine göre ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Böyle bir durumun işverene ait işyerlerinde meydana gelmesi durumunda iş sağlığı ve güvenliği kurulu acilen toplanmalı, durumu tutanakla tespit etmeli ve talebin yerindeliğini ve durumun gerçekten ciddi ve yakın bir tehlike olup olmadığını değerlendirip karar vermelidir (İSGK m.8.1.g).
5. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULUNUN ÇALIŞMA ESASI
İşyerinde oluşturulan iş sağlığı ve güvenliği kurulları ayda en az bir defa toplantı yapması gerekmektedir. Ancak kurul, işyerinin tehlike sınıfını dikkate alarak, tehlikeli işyerlerinde bu sürenin iki ay, az tehlikeli işyerlerinde ise üç ay olarak belirlenmesine karar verebilir (İSGK m.9.1.a). Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilmelidir. Gündem, sorunların ve varsa iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin projelerin önem sırasına göre belirlenir ama kurul üyeleri tarafından gündemde değişiklik yapılması istenmesi ve isteğin kurulca uygun görülmesi durumunda gündem buna göre değiştirilebilir (İSGK m.9.1.b).
Ölümlü, uzuv kayıplı veya ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurul başkanına veya sekreterine teklifte bulunarak kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve önemine göre tespit edilir (İSGK m.9.1.c) Bunun haricinde 6331 sayılı Kanunu’n 13’üncü maddesi kapsamında çalışmaktan kaçınma talebi gelmesi durumunda kurul acilen toplanır (İSGK m.9.3). Kurul toplantıları günlük çalışma saatleri içinde yapılır ve toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır (İSGK m.9.1.ç).
İş sağlığı ve güvenliği kurlunun faaliyetleri üye tam sayısının salt çoğunluğu ile işveren veya işveren vekili başkanlığında yürütülür. Kararlar salt çoğunlukla alınır, kurulur üyeleri çekimser oy kullanma hakları yoktur. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararda  belirleyici olur (İSGK m.9.1.d). Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakkında başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme geçilir (İSGK m.9.1.g). Toplantılarda görüşülen konularla ilgili alınan kararlar tutanak altına alınır, toplantıya katılanlar tarafından imzalanmalı ve özel bir dosyada saklanmalıdır. İmza altına alınan kararlar herhangi bir işleme gerek kalmaksızın işverene bildirilmiş sayılmaktadır (İSGK m.9.1.e). Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir (İSGK m.9.1.d)
Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca çalışanlara duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir (İSGK m.9.1.f). Kurulca işyerinde ilân edilen kararlar işverenleri ve çalışanları bağlar (İSGK m.9.2).

SONUÇ

İş Sağlığı ve güvenliği kurulları yapacakları tekliflerde, bulunacakları tavsiyelerde ve verecekleri kararlarda işyerinin durumunu ve işverenin olanaklarını göz önünde bulundurmalıdır.Kurul üyeleri, görevleri nedeniyle işyerlerinin yapım ve üretim teknikleri, ticari sırları ve ekonomik durumları hakkında gördükleri veöğrendiklerini gizli tutmakla yükümlüdür. Çalışanlar sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca konulan kurallar, yasaklar ile alınan karar ve tedbirlere uymak zorundadırlar. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 22’inci maddesine göre kurul oluşturmayan veya İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmeliğinde yer alan hükümlere uygun kurul faaliyetlerini yürütmeyen işverenler için idari para cezaları öngörülmektedir (Güner, 2015 : 68)
2016 yılı için kurul oluşturmayan işveren 2.603 TL idari para cezası öngörülmektedir. 6645 sayılı torba yasaya göre kurul oluşturmayan az tehlikeli işyerleri için 3.905 TL, tehlikeli işyerleri için 5.207 TL ve çok tehlikeli sınıfa giren işyerleri için 7.810 TL idari para cezası uygulanmaktadır. Bununla 6331 sayılı Kanunun 22/2’inci maddesine göre alt işverenin bulunduğu hallerde uygun kurulu oluşturmayan, kurullar arasında koordinasyonu sağlamayan, aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirmeyen işverenlere her yükümlülük için ayrı ayrı çalışan sayısı ve işyerinin tehlike sınıfına göre aşağıdaki miktarlarda idari para cezası uygulanır.

KAYNAKÇA

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (18.01.2013). İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmeliği. Ankara : Resmi Gazete (28532 sayılı)
Güner, Recep (2015). “Asıl İşverenin Alt İşveren (Taşeron) İşçilerinin İş Sağlığını ve İş Güvenliğini Sağlama Sorumluluğunun Kapsamı ve Sınırı”, Terazi Hukuk Dergisi- Mayıs 2015

T.C. Yasalar (20.06.2012). 6331 sayılıİş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu.
Ankara : Resmi Gazete (28339 sayılı)

Kaynak;İSMMMO Mali Çözüm Dergisi